Spurningar og svör
Margar spurningar koma upp í hugann hvað varðar ófrjósemi og meðferðir. Hér að neðan koma svör við nokkrum af algengustu spurningunum.
Hversu langan tíma tekur meðferð?
Meðferðir taka um 2-5 vikur.
Hvað er tíðahringur?
Einn tíðahringur er tíminn frá fyrsta degi blæðinga fram að næsta fyrsta degi blæðinga, oftast 26-31 dagar.
Hver er fyrsti dagur tíðahringsins?
Dagurinn sem blæðingarnar byrja (almennilega)
Hvernig mun mér líða í meðferðinni?
Flestum líður ágætlega í meðferðinni. Það er algengt að upplifa meiri þreytu en vanalega, finna fyrir þrýstingi í kviðnum og útferð getur aukist. Sumar konur finna fyrir höfuðverk og óhætt er að taka verkjatöflur sem innihalda paracetamól. Margir finna fyrir talsverðu andlegu álagi í og kringum meðferðartímann.
Get ég unnið og lifað lífinu eins og venjulega?
Á meðan á meðferðinni stendur þarf yfirleitt að mæta í nokkrar stuttar skoðanir. Gerðar eru ómskoðanir til þess að fylgjast með vexti eggbúanna og ákvarða um hvenær er heppilegast að gera eggheimtu. Daginn sem eggheimtan er framkvæmd er ekki ráðlegt að vinna þar sem viðvera á klíníkinni er nokkrar klukkustundir og svo má búast við þreytu og einhverjum kviðverkjum þann daginn. Daginn sem fósturfærsla er gerð er óhætt að vinna eins og venjulega.
Hvaða aukaverkanir eru algengar í homrónameðferðum?
Flestir finna ekki fyrir neinum eða mjög vægum aukaverkunum. Þegar eggbúin stækka undirlok meðferðarinnar er ekki óalgengt að finna fyrir eymslum og þrýstingi neðarlega í kviðnum. Aukin útferð og eymsli í brjóstum er einnig ekki óalgengt. Í bælimeðferðinni geta aukaverkanir verið í formi höfuðverkja, svitakófa og almenns pirrings.
Sjaldgæf aukaverkun meðferðar kallast oförvunarheilkenni (OHSS – ovarian hyperstimulation syndrome) eftir að mörg eggbú stækka hjá konum með mjög góðan eggjaforða. Einkennin koma þá fram eftir að gefin hefur verið egglosunarsprautan (Ovitrelle) en er yfirleitt hægt að forðast með breytingum á meðferðinni.
Hvað skal ég gera ef…
… tek progesteron (Lutinus, Gestone) og fæ blæðingu?
Smáblæðingar eru ekki óalgengar og alveg hættulausar. Þær þurfa ekki að þýða að þú sért ekki þunguð. Ríkulegri blæðinar sem líkjast tíðablæðingum gefa sennilegast til kynna að þú sért ekki þunguð. Það er þó mikilvægt að ganga úr skugga um hvort svo sé með þungunarprófi. Ef það er neikvætt er óhætt að hætta töku progesterons.
…er með hægðatregðu?
Ráðlegt er að borða sveskjur, apríkósur o.þh. Mikilvægt er að drekka vel.
…er með höfuðverk?
Hvað gerir þú venjulega þegar þú færð höfuðverk? Hvíld, ferskt loft og fleira í þeim dúr hjálpar venjulega við vægum höfuðverkjum. Ef höfuðverkurinn er svo slæmur að þú verður að taka verkjalyf er óhætt að taka Paracetamol.
Hefur hormónameðferðin áhrif á eggjaforðann þannig að ég mun fara fyrr á breytingarskeiðið en ella?
Nei
Er örvunin á einhvern hátt hættuleg fyrir mig?
Það hefur ekki verið sýnt fram á að örvun eggjastokkanna sé hættuleg til langtíma litið og hún eykur ekki hættuna á eggjastokkakrabbameini.
Hversu langan tíma tekur eggheimtan? Er hún sársaukafull?
Sjálf eggheimtan tekur ca 5-10 mín. Þú færð góða verkjastillingu og flestar konur finna fyrir eins og tíðaverkjum á meðan henni stendur.
Verða eggjastokkarnir fyrir skaða við eggheimtuna?
Nei, hættan á sýkingum og/eða blæðingu er mjög lítil.
Eru örugglega egg í öllum eggbúum?
Það er hámark eitt egg í hverju eggbúi. Það kemur fyrir að eggbúin eru tóm.
Er eðlilegt að finna fyrir verkjum eftir eggheimtu?
Það er eðlilegt að finna fyrir verulegum „tíðaverkjum“ eftir eggheimtu. Daginn eftir eggheimtu er verkurinn mun minni en sumar konur finna fyrir vægum verkjum í nokkra daga. Hitapokar á neðri hluta kviðar hjálpa oft til við að lina verki. Ef þörf krefur er hægt að taka paracetamol t.d. Paratabs eða Panodil.
Er eðlilegt að blæða eftir eggheimtu?
Já. Sérstaklega eftir að vera búin að liggja út af og standa svo upp þá getur blætt svolítið fyrsta daginn. Daginn eftir er blæðingin hætt en svolítið gamalt blóð getur ennþá verið að skila sér og valdið brúnleitri útferð. Það er alveg eðlilegt.
Hvenær festir fósturvísirinn sig í leginu?
Fósturvísirinn festir sig tæplega viku eftir eggheimtuna.
Er óhætt að stunda kynlíf á meðan á meðferð stendur?
Já svo lengi sem það er ekki óþægilegt. Þegar eggjastokkarnir eru stækkaðir eins og gerist við örvun þeirra geta samfarir valdið verkjum. Hjá sumum getur orðið frjóvgun á eigin eggjum sem getur leitt til fjölburaþungunar. Til þes s að forðast það skyldi ekki stunda óvarið kynlíf vikuna kringum eggheimtu.
Get ég haldið áfram að æfa?
Dagana fyrir og vikuna eftir eggheimtu þarf að forðast miklar líkamsæfingar. Gott er að hlusta á líkamann og fara varlega í æfingar.
Má ég lita á mér hárið?
Já.
Hvernig á maður að geta beðið eftir þungunarprófsdeginum?
Þessi tími getur verið mjög erfiður. Það besta sem hægt er að gera er að lifa lífinu eins og venjulega og gera það sem lætur manni líða vel, gjarnan í félagsskap maka síns.
Er hægt að velja hvort settir séu upp einn eða tveir fósturvísar
IVF klíníkin setur aðeins upp einn 5 daga fósturvísi. Reynt er að forðast fjölburameðgöngur þar sem þeim fylgir mun meiri áhætta en einburameðganga. Læknir metur líkurnar á hættu á tvíburaþungun og þar með hversu marga fósturvísa ráðlegt er að setja upp.
Niðurstöður
Hversu langur tími líður þar til hægt er að vita niðurstöður?
Þungunarpróf eru venjulega tekin tveimur vikum eftir fósturfærslu.
Hversu oft verða til tvíburar?
Reglan hjá IVF klíníkinni er „single embryo transfer“ þ.e.a.s. við setjum langoftast upp einungis einn fósturvísi í einu til þess að minnka áhættuna fyrir bæði konu og barn. Þannig er tvíburatíðni haldið í lágmarki.
Eru börn fædd eftir IVF meðferð í einhverri aukinni áhættu?
Áhættan við IVF er afar lítil bæði fyrir mæður og börn. Það hafa verið framkvæmdar og eru í gangi mjög umfangsmiklar rannsóknir og eftirfylgni á börnum fæddum eftir IVF meðferðir. Síðustu ár hefur sífellt oftar verið settur upp aðeins einn fósturvísir sem hefur haft í för með sér að fjölburatíðni hefur minnkað mikið og þar með áhættan fyrir börnin.
Hversu viss getum við verið um að fósturvísirinn sem við fáum sé örugglega okkar?
Eggin sáðfrumurnar og fósturvísarnir ykkar eru varðveitt í skálum sem eru kyrfilega merktar með nafni og kennitölu. Það er farið yfir nafn og kennitölu í hvert sinn sem eitthvað er átt við skálarnar. Á vissum stigum í meðferðinni er farið yfir nafn og kennitölur af tveimur mismunandi aðilum. Við fósturfærslu er alltaf farið vel yfir nöfn og kennitölur og borið saman við skálarnar.
Ef meðferð misheppnast, hversu fljótt getum við reynt aftur?
Venjulegast er einn tíðarhringur látinn líða á milli meðferða. Ef gerð er meðferð með frystum fósturvísum sem ekki heppnast er yfirleitt hægt að koma strax aftur ef þess er óskað.
Hversu oft er hægt að frysta fósturvísa eftir IVF meðferð?
Í tæplega helmingi meðferða verða til umfram fósturvísar sem hægt er að frysta.
Hversu lengi geta fósturvísarnir verið í frysti?
Skv. íslenskum lögum má geyma frysta fósturvísa í allt að 10 ár.
Hvað verður um umfram fósturvísa sem ekki eru notaðir?
Ef þið eigið fósturvísa eftir í frysti þegar þið ákveðið að hætta meðferðum hjá IVF klíníkinni getið þið valið um að þeim verði fargað eða gefið leyfi til þess að nota megi þá við þróun nýrra starfshátta eða jafnvel í rannsóknir. Það er ekki leyfilegt að gefa fósturvísa skv. íslenskum lögum. (Tekið af: http://livio.is)
Margar spurningar koma upp í hugann hvað varðar ófrjósemi og meðferðir. Hér að neðan koma svör við nokkrum af algengustu spurningunum.
Hversu langan tíma tekur meðferð?
Meðferðir taka um 2-5 vikur.
Hvað er tíðahringur?
Einn tíðahringur er tíminn frá fyrsta degi blæðinga fram að næsta fyrsta degi blæðinga, oftast 26-31 dagar.
Hver er fyrsti dagur tíðahringsins?
Dagurinn sem blæðingarnar byrja (almennilega)
Hvernig mun mér líða í meðferðinni?
Flestum líður ágætlega í meðferðinni. Það er algengt að upplifa meiri þreytu en vanalega, finna fyrir þrýstingi í kviðnum og útferð getur aukist. Sumar konur finna fyrir höfuðverk og óhætt er að taka verkjatöflur sem innihalda paracetamól. Margir finna fyrir talsverðu andlegu álagi í og kringum meðferðartímann.
Get ég unnið og lifað lífinu eins og venjulega?
Á meðan á meðferðinni stendur þarf yfirleitt að mæta í nokkrar stuttar skoðanir. Gerðar eru ómskoðanir til þess að fylgjast með vexti eggbúanna og ákvarða um hvenær er heppilegast að gera eggheimtu. Daginn sem eggheimtan er framkvæmd er ekki ráðlegt að vinna þar sem viðvera á klíníkinni er nokkrar klukkustundir og svo má búast við þreytu og einhverjum kviðverkjum þann daginn. Daginn sem fósturfærsla er gerð er óhætt að vinna eins og venjulega.
Hvaða aukaverkanir eru algengar í homrónameðferðum?
Flestir finna ekki fyrir neinum eða mjög vægum aukaverkunum. Þegar eggbúin stækka undirlok meðferðarinnar er ekki óalgengt að finna fyrir eymslum og þrýstingi neðarlega í kviðnum. Aukin útferð og eymsli í brjóstum er einnig ekki óalgengt. Í bælimeðferðinni geta aukaverkanir verið í formi höfuðverkja, svitakófa og almenns pirrings.
Sjaldgæf aukaverkun meðferðar kallast oförvunarheilkenni (OHSS – ovarian hyperstimulation syndrome) eftir að mörg eggbú stækka hjá konum með mjög góðan eggjaforða. Einkennin koma þá fram eftir að gefin hefur verið egglosunarsprautan (Ovitrelle) en er yfirleitt hægt að forðast með breytingum á meðferðinni.
Hvað skal ég gera ef…
… tek progesteron (Lutinus, Gestone) og fæ blæðingu?
Smáblæðingar eru ekki óalgengar og alveg hættulausar. Þær þurfa ekki að þýða að þú sért ekki þunguð. Ríkulegri blæðinar sem líkjast tíðablæðingum gefa sennilegast til kynna að þú sért ekki þunguð. Það er þó mikilvægt að ganga úr skugga um hvort svo sé með þungunarprófi. Ef það er neikvætt er óhætt að hætta töku progesterons.
…er með hægðatregðu?
Ráðlegt er að borða sveskjur, apríkósur o.þh. Mikilvægt er að drekka vel.
…er með höfuðverk?
Hvað gerir þú venjulega þegar þú færð höfuðverk? Hvíld, ferskt loft og fleira í þeim dúr hjálpar venjulega við vægum höfuðverkjum. Ef höfuðverkurinn er svo slæmur að þú verður að taka verkjalyf er óhætt að taka Paracetamol.
Hefur hormónameðferðin áhrif á eggjaforðann þannig að ég mun fara fyrr á breytingarskeiðið en ella?
Nei
Er örvunin á einhvern hátt hættuleg fyrir mig?
Það hefur ekki verið sýnt fram á að örvun eggjastokkanna sé hættuleg til langtíma litið og hún eykur ekki hættuna á eggjastokkakrabbameini.
Hversu langan tíma tekur eggheimtan? Er hún sársaukafull?
Sjálf eggheimtan tekur ca 5-10 mín. Þú færð góða verkjastillingu og flestar konur finna fyrir eins og tíðaverkjum á meðan henni stendur.
Verða eggjastokkarnir fyrir skaða við eggheimtuna?
Nei, hættan á sýkingum og/eða blæðingu er mjög lítil.
Eru örugglega egg í öllum eggbúum?
Það er hámark eitt egg í hverju eggbúi. Það kemur fyrir að eggbúin eru tóm.
Er eðlilegt að finna fyrir verkjum eftir eggheimtu?
Það er eðlilegt að finna fyrir verulegum „tíðaverkjum“ eftir eggheimtu. Daginn eftir eggheimtu er verkurinn mun minni en sumar konur finna fyrir vægum verkjum í nokkra daga. Hitapokar á neðri hluta kviðar hjálpa oft til við að lina verki. Ef þörf krefur er hægt að taka paracetamol t.d. Paratabs eða Panodil.
Er eðlilegt að blæða eftir eggheimtu?
Já. Sérstaklega eftir að vera búin að liggja út af og standa svo upp þá getur blætt svolítið fyrsta daginn. Daginn eftir er blæðingin hætt en svolítið gamalt blóð getur ennþá verið að skila sér og valdið brúnleitri útferð. Það er alveg eðlilegt.
Hvenær festir fósturvísirinn sig í leginu?
Fósturvísirinn festir sig tæplega viku eftir eggheimtuna.
Er óhætt að stunda kynlíf á meðan á meðferð stendur?
Já svo lengi sem það er ekki óþægilegt. Þegar eggjastokkarnir eru stækkaðir eins og gerist við örvun þeirra geta samfarir valdið verkjum. Hjá sumum getur orðið frjóvgun á eigin eggjum sem getur leitt til fjölburaþungunar. Til þes s að forðast það skyldi ekki stunda óvarið kynlíf vikuna kringum eggheimtu.
Get ég haldið áfram að æfa?
Dagana fyrir og vikuna eftir eggheimtu þarf að forðast miklar líkamsæfingar. Gott er að hlusta á líkamann og fara varlega í æfingar.
Má ég lita á mér hárið?
Já.
Hvernig á maður að geta beðið eftir þungunarprófsdeginum?
Þessi tími getur verið mjög erfiður. Það besta sem hægt er að gera er að lifa lífinu eins og venjulega og gera það sem lætur manni líða vel, gjarnan í félagsskap maka síns.
Er hægt að velja hvort settir séu upp einn eða tveir fósturvísar
IVF klíníkin setur aðeins upp einn 5 daga fósturvísi. Reynt er að forðast fjölburameðgöngur þar sem þeim fylgir mun meiri áhætta en einburameðganga. Læknir metur líkurnar á hættu á tvíburaþungun og þar með hversu marga fósturvísa ráðlegt er að setja upp.
Niðurstöður
Hversu langur tími líður þar til hægt er að vita niðurstöður?
Þungunarpróf eru venjulega tekin tveimur vikum eftir fósturfærslu.
Hversu oft verða til tvíburar?
Reglan hjá IVF klíníkinni er „single embryo transfer“ þ.e.a.s. við setjum langoftast upp einungis einn fósturvísi í einu til þess að minnka áhættuna fyrir bæði konu og barn. Þannig er tvíburatíðni haldið í lágmarki.
Eru börn fædd eftir IVF meðferð í einhverri aukinni áhættu?
Áhættan við IVF er afar lítil bæði fyrir mæður og börn. Það hafa verið framkvæmdar og eru í gangi mjög umfangsmiklar rannsóknir og eftirfylgni á börnum fæddum eftir IVF meðferðir. Síðustu ár hefur sífellt oftar verið settur upp aðeins einn fósturvísir sem hefur haft í för með sér að fjölburatíðni hefur minnkað mikið og þar með áhættan fyrir börnin.
Hversu viss getum við verið um að fósturvísirinn sem við fáum sé örugglega okkar?
Eggin sáðfrumurnar og fósturvísarnir ykkar eru varðveitt í skálum sem eru kyrfilega merktar með nafni og kennitölu. Það er farið yfir nafn og kennitölu í hvert sinn sem eitthvað er átt við skálarnar. Á vissum stigum í meðferðinni er farið yfir nafn og kennitölur af tveimur mismunandi aðilum. Við fósturfærslu er alltaf farið vel yfir nöfn og kennitölur og borið saman við skálarnar.
Ef meðferð misheppnast, hversu fljótt getum við reynt aftur?
Venjulegast er einn tíðarhringur látinn líða á milli meðferða. Ef gerð er meðferð með frystum fósturvísum sem ekki heppnast er yfirleitt hægt að koma strax aftur ef þess er óskað.
Hversu oft er hægt að frysta fósturvísa eftir IVF meðferð?
Í tæplega helmingi meðferða verða til umfram fósturvísar sem hægt er að frysta.
Hversu lengi geta fósturvísarnir verið í frysti?
Skv. íslenskum lögum má geyma frysta fósturvísa í allt að 10 ár.
Hvað verður um umfram fósturvísa sem ekki eru notaðir?
Ef þið eigið fósturvísa eftir í frysti þegar þið ákveðið að hætta meðferðum hjá IVF klíníkinni getið þið valið um að þeim verði fargað eða gefið leyfi til þess að nota megi þá við þróun nýrra starfshátta eða jafnvel í rannsóknir. Það er ekki leyfilegt að gefa fósturvísa skv. íslenskum lögum. (Tekið af: http://livio.is)